موضوع و محتوای مباحث مقررات ملی ساختمان

یکی از اصلی ترین منابع برای شرکت در آزمون نظام مهندسی، مباحث 22 گانه مقررات ملی ساختمان است که توسط خود وزارت راه و شهر سازی منتشر و چاپ می شوند. بسیاری از داوطلبان مخصوصا داوطلبانی که سال اولی است در آزمون شرکت می کنند، از محتوآ و موضوع همه ی آنها اطلاعات کافی ندارند. بنیاد مهندسی ساختمان در این مقاله، به یک معرفی کلی یعنی نام هر مبحث و اینکه هر یک از آنها بیانگر چه موضوعی هستند می پردازد.

مبحث اول(تعاریف):

مبحث اول مقررات ملی ساختمان به منظور آشنایی اولیه مهندسان با موضوعات و دامنه کاربرد و تعاریف به کار برده شده در مباحث مقررات ملی ساختمان تدوین گردیده است.

مبحث دوم(نظامات اداری):

مبحث دوم مقررات ملی ساختمان در جهت تنسیق امور مهندسی و خدمات مورد انتظار به منظور رفع ابهامات و مشکلاتی که در اجرای قانون وجود داشت تنظیم گردید، در این مبحث ابتدا به تبیین آیین نامه اجرائی ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و سپس به مجموع شیوه نامه های  آئین نامه اجرائی مصوب پرداخته شده.

مبحث سوم(حفاظت ساختمان ها در مقابل حریق):

اجراي تأسیسات برقی و مکانیکی در ساختمان ها، استفاده از مصالح سـوختنی، توسـعه شـبکه هـاي انرژي، برق و گاز و بکارگیري تجهیزات گوناگون سبب افزایش احتمال آتشسوزي در سـاختمان هـا گردیده است و به همین دلیل توجه به موضوع حفاظت ساختمانها در برابر حریق، امـري الزامـی و اجتنابناپذیر محسوب میگردد. در همین راستا مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان به عنوان یکی از مباحث مقررات ملّی ساختمان منتشر گردیده است.

مبحث چهارم(الزامات عمومی ساختمان):

مبحث چهارم مقررات ملّی ساختمان تعیینکننده شکل و نحوه قرارگیري مجاز ساختمان در زمین و فضاهاي باز و ضوابط مربوط به تصرفهاي مختلف و حداقلهاي الزامی فضاها و تأمین نور و تعویض هوا است.

مبحث پنجم(مصالح و فرآورده های ساختمانی):

در مبحث پنجم مقررات ملّی ساختمان به مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآورده هاي ساختمانی و ویژگی هاي فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و مشخصات فنی و همچنین روش هاي آزمایش آنها پرداخته می شود. این مشخصات و روش ها می بایستی منطبق بر استانداردهاي ملّی ایران بوده و در صورت عدم وجود با استانداردهاي معتبر بین المللی تطابق داشته باشد.

مبحث ششم(بارهای وارد بر ساختمان):

مبحث ششم، حداقل بارهایی که می بایست در طراحی ساختمان ها مورد استفاده قرار گیرد را تعیین می نماید. در مورد ساختمان هاي خاص مانند سدها، اسکله ها، سازه هاي دریایی و نیروگاه هاي هسته اي علاوه بر ضوابط این مبحث، باید ضوابط ویژه بارگذاري آیین نامه مربوط به هریک از آنها نیز رعایت شود. بارهاي تحت پوشش این آیین نامه شامل: بارهاي ثقلی مرده، زنده، برف و باران، یخ، بارهاي ناشی از نیروهاي جانبی باد و زلزله و بالاخره بارهاي ناشی از فشار خاك، آب، سیل، انفجار می باشد.

مبحث هفتم(پی و پی سازی):

مبحث هفتم تحت عنوان پی و پی سازي، الزامات طراحی ژئوتکنیکی ساختمان ها را مورد بحث قرار می دهد. این مبحث پس از ارائه تعاریف مرتبط با مسائل طراحی پی، به شناسایی ژئوتکنیکی لایه هاي زمین میپردازد و براي نکاتی از قبیل تعداد، عمق و فاصله گمانه ها جداول لازم را ارائه میدهد. در همین فصل حداقل مواردي که گزارش هاي فنی باید آورده شود را ذکر می نماید.

مبحث هشتم(طرح و اجرای ساختمان های با مصالح بنایی):

امروزه در شهرهاي کوچک و روستاها مصالح بنایی کاربرد بسیار گسترده اي در امر ساختمان سازي دارد. وقوع زلزله هاي پیاپی و ویرانی هاي زیاد در این دسته از ساختمان ها، بیانگر این مطلب است که براي ساخت ساختمان هاي با مصالح بنایی در کشور نیاز به مجموعه قوانین و مقررات فراگیر و لازم الاجرایی است که با رعایت آنها سطح کیفی ساخت و ساز این ساختمان ها ارتقا یابد.

مبحث هشتم مقررات ملّی ساختمان براي ساختمان هاي بنایی خشتی، سنگی، آجري، سنتی و
داراي کلاف و غیرمسلح تدوین شده است.

مبحث نهم(طرح و اجرای ساختمان های بتن آرمه):

مبحث نهم مقررات ملّی ساختمان ضوابط لازم در طراحی و اجراي ساختمان هاي بتن آرمه را بیان می نماید، فصول ابتدایی این مبحث به بیان کلیات، مصالح مورد استفاده و مشخصات هر یک از آنها، استانداردهاي مشخصات و آزمایش ها، کیفیت بتن مصالح و اصول آرماتوربندي، قالب بندي اجرایی مرتبط با ساخت، عمل آوري و نگهداري از بتن ها و انواع آن می پردازد و سایر فصول به اصول تحلیل و طراحی سازه هاي بتن آرمه تحت اثر انواع بارها و تغییر شکل ها در طراحی دال ها، دیوارها، پی ها و سایر سازههاي بتنی پرداخته و در خاتمه نیز ضوابط ویژه طراحی در برابر حریق و زلزله را ارائه می کند. در این مبحث مبناي طراحی سازه ها براي حصول ایمنی و قابلیت بهره برداري، بررسی و کنترل آنها در حالت هاي حدي است.

مبحث دهم(طرح و اجرای صنعتی ساختمان ها):

هدف این مبحث تعیین حداقل ضوابط و مقرراتی است که در تحلیل، طراحی و اجراي ساختمان هاي فولادي جهت تامین ایمنی و بهره برداري مناسب، مورد استفاده قرار میگیرد. این مبحث شامل الزامات عمومی، الزامات طراحی، الزامات طراحی لرزهاي و نیز الزامات ساخت، نصب و کنترل میباشد. در این مبحث مبناي طراحی سازه ها، بررسی و کنترل آنها در حالت هاي حدي مقاومت و بهره برداري براي حصول ایمنی و قابلیت بهره برداري است.

مبحث یازدهم(طرح و اجرای صنعتی ساختمان ها):

مبحث یازدهم مقررات ملّی ساختمان در دو بخش ساختمان هاي فولادي و ساختمان هاي بتنی تهیه و تدوین گردیده است. در این مبحث تمرکز اصلی بر روي سیستم هاي سازهاي ساختمان هاي فولادي و بتنی ارائه شده و در بخش ساختمان هاي فولادي به دو سیستم سازهاي پیچ و مهرهاي و قاب فولادي سبک (LSF) و در بخش ساختمانه اي بتنی، سیستمهاي ساختمان هاي بتنی پیش ساخته، قالب عایق ماندگار(ICF)، پنل هاي پیش ساخته سبک سه بعدي 3D و قالب تونلی پرداخته شده است.

مبحث دوازدهم(ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا):

در این مبحث وظایف هر یک از عوامل دست اندرکار اجراي ساختمان از قبیل صاحب کار، سازنده یا مجري، ناظر، شهرداري و سازمان نظام مهندسی در رابطه با ایمنی، بهداشت و محیط زیست کارگران، عابرین، ساکنان و شاغلین مجاور کارگاه ساختمان و همچنین حفاظت از ساختمان ها، ابنیه، وسائل نقلیه و درختان مجاور کارگاه ساختمانی در مقابل خطرات ناشی از اجراي عملیات اجرایی بیان شده است.

مبحث سیزدهم(طرح و اجرای تاسیسات برقی ساختمان ها):

در این مبحث مواردي از قبیل الزامات مربوط به تأمین نیروي برق (انشعاب، پست، مولد)، الزامات نصب و طراحی اتاق ترانسفورماتور، اتصال زمین، نیروي برق اضطراري، تابلو برق، تجهیزات و وسایل حفاظت و کنترل، مدارها (کابل کشی- سیم کشی) و لوله کشی و همچنین تجهیزات سیم کشی، تأسیسات جریان ضعیف، شدت روشنایی داخلی شرح داده شده است.

مبحث چهاردهم(تاسیسات مکانیکی):

مبحث چهاردهم مقررات ملی ساختمان برای اطمینان از جان و مال افراد و تضمین تندرستی و سلامتی آنان طراحی، اجرا، بهره برداری، و نگه داری، تغییرات و بازرسی تاسیسات مکانیکی ساختمان می باشد.

مبحث پانزدهم(آسانسورها و پلکان برقی):

این مبحث شامل دو بخش است که در آن ها مقرراتی برای آسانسورها، پله های برقی و پیاده روهای متحرک وضع شده است.

مبحث شانزدهم(تاسیسات بهداشتی):

حداقل الزاماتی که در مورد تاسیسات بهداشتی از قبیل لوله کشی و ذخیره سازی آب مصرفی در ساختمان، لوازم بهداشتی، توزیع آب مصرفی در ساختمان و … مواردی هستند که مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان درباره آن ها صحبت می کند.

مبحث هفدهم(لوله کشی گاز طبیعی):

این مبحث حداقل ضوابط لوله کشی گاز طبیعی ساختمان های مسکونی، عمومی و خاص، مجتمع ها و شهرک های مسکونی، ساختمان ها و شهرک های صنعتی را دربر می گیرد و با هدف طراحی، اجرای لوله کشی، نصب، راه اندازی و نگهداری وسایل گازسوز در ساختمان ها و محوطه ها است.

مبحث هجدهم(عایق بندی و تنظیم صدا):

در این مبحث نتایج تامین شرایط آسایش صوتی، آکوستیکی و جلوگیری از اتلاف امکانات در زندگی ماشینی برای ساکنان شهرهای بزرگ شرح داده شده است.

مبحث نوزدهم(صرفه جویی در مصرف انرژی):

مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان تعیین کننده ترین نقش را در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان و حفاظت ساختمان از محیط زیست ایفا می کند.

مبحث بیستم(علائم و تابلوها):

مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان، مسنولین موسسات دولتی و عمومی و بخش خصوصی و مدیران کارگاه ها و ساختمان ها ملزم می کند تا پیام رسانی در محیط زندگی مردم را به نحو موثر و مطلوب، توسط تابلو ها و علائم، تامین نمایند تا خطری افراد را تهدید نکند.

مبحث بیست و یکم(پدافند غیرعامل):

این مبحث به اقدامات غیر مسلحانه ای که به کارگیری آن ها موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، ارتقا پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می شود، می پردازد.

بیست و دوم():

هدف این مبحث تعیین حداقل الزاماتی است که در طول عمر مفید ساختمان برای نگهداری از آن جهت تامین ایمنی، بهداشت، آسایش ساکنین، بهره دهی مناسب و جلوگیری از به هدر رفتن سرمایه، باید رعایت شود.