کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت

جهت مطالعه مقایسه کتب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت و معلولین که به طور جداگانه توسط بنیاد مهندسی ساختمان مورد بررسی قرارگرفته است، می‌توان به صفحه مربوط به این مقایسه مراجعه نمود. همچنین این مقایسه به درک بهتر این منبع مهم آزمون‌های نظام مهندسی یاری می‌نماید.

کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت

مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری مصوبه مورخ ۱۳۹۸/۰۸/۲۰ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران

مقدمه:

مشکلات موجود در طراحی شهری و معماری، یکی از بزرگ‌ترین موانع حضور افراد دارای معلولیت در فعالیت‌های اجتماعی است. افراد دارای معلولیت علی‌رغم برخورداری از قابلیت‌ها و توانایی‌های بسیار، به دلیل همین موانع با عدم دسترسی به تسهیلات محیط شهری روبرو هستند و جامعه نیز بی‌بهره از نیروهای بالقوه آنان است. سازگار ساختن محیط شهر با نیازهای افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی در واقع بازگردانیدن این افراد به اجتماع، زندگی و فعالیت است.

به دنبال مطالعاتی که در زمینه طراحی فضاهای مناسب و قابل دسترسی برای افراد دارای معلولیت در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن انجام گردید، مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی – حرکتی در سال ۱۳۶۸ به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری رسید.

متن تکمیلی بازنگری نخست ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی پس از انجام مراحل ویرایش ادبی و نظرخواهی از صاحب‌نظران فنی در تاریخ ۲۱/۹/۷۸ به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری ایران رسید و از تاریخ فوق مصوبه و پیوست آن جایگزین مصوبه قبلی و رعایت مفاد آن لازم‌الاجرا گردید.

براساس بند ۶ مصوبه فوق وزارت مسکن و شهرسازی موظف گردید هر پنج سال یک بار، ضوابط و مقررات موضوع این مصوبه را مطابق با شرایط و امکانات جدید مورد بازنگری قرار دهد و برای تصویب به شورایعالی شهرسازی و معماری پیشنهاد نماید. در این راستا طرح پژوهشی «ویرایش سوم ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت» در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و با همکاری کمیته تخصصی بازنگری ضوابط متشکل از نمایندگان سازمان‌ها و نهادها از جمله وزارت کشور، وزارت راه و شهرسازی، سازمان بهزیستی کشور، سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور، دبیرخانه شورایعالی شهرسازی و معماری، دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور، بنیاد شهید و امور ایثارگران، شهرداری تهران، تشکل‌های غیر دولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد، صاحب نظران، اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به اجرا درآمد.

پیش‌نویس ویرایش سوم ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت در کمیته‌های تخصصی بازنگری در مرکز تحقیقات، کمیته فنی و تحقیقاتی ستاد مناسب‌سازی در وزارت کشور، کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش و کمیته تخصصی مقررات، لوایح و سیاستگذاری شورایعالی شهرسازی و معماری ایران مطرح و مورد بررسی قرار گرفت. پس از اعلام نظرات تکمیلی، متن نهایی تدوین شد و در تاریخ ۲۰/۰۸/۱۳۹۸ به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری ایران رسید.

اهداف پروژه:

هدف اصلی پروژه تحقیقاتی «ویرایش سوم ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت»، تأمین فضای قابل‌دسترس و فرصت‌های مساوی برای همه اقشار جامعه در جهت تسهیل حرکت و جابجایی مستقل در سطح شهر و دسترسی عادلانه و محترمانه به ساختمان‌ها و تجهیزات شهری است.

بدین ترتیب بناها و فضاهای شهری باید به گونه‌ای طراحی یا مناسب‌سازی شوند که گروه‌های خاصی از مردم به دلیل محدودیت‌های موجود از استفاده از آن‌ها محروم نشوند و تردد، رسیدن، دستیابی و استفاده مستقل تمامی افراد از آن فضا و تجهیزات معماری درون آن امکان‌پذیر باشد و به جز ممانعت‌های ایمنی، امنیتی یا مالکیتی، هیچ‌گونه مانع حرکتی برای دسترسی افراد به آن فضا و حرکت و فعالیت در درون آن وجود نداشته باشد.

به منظور ارتقاء سطح علمی ضوابط و به هنگام نمودن آن بر اساس اطلاعات علمی و دانش روز و تحقیقات انجام‌شده، و با توجه به شرایط کشور و تجربیات سایر کشورها و ارائه معیارهای صحیح فنی و الزامات قانونی در جهت تأمین دسترسی‌ها و رفع مشکلات اجرایی در وضعیت موجود و در توسعه‌های آتی، ویرایش دوم «ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی-حرکتی» مورد بازنگری قرار گرفت.

رویکرد اصلی در بازنگری، پرهیز از ایجاد تغییرات اساسی در ساختار ضوابط، رفع ابهامات و انجام نکات اصلاحی و تکمیلی مورد لزوم به منظور کاربرد مطلوب و بهینه ضوابط است. بهره‌گیری از رویکرد طراحی همه‌شمول، بازنگری تصاویر و تبیین و تدقیق ضوابط با ارائه جزییات لازم، توجه و لحاظ ویژگی‌ها و شرایط افراد با محدودیت‌های بینایی و شنوایی در طراحی و مناسب‌سازی محیط، پرهیز از راه‌حل‌های اختصاصی و تأمین دسترسی مجزا برای افراد دارای معلولیت از دیگر مواردی است که در ویرایش سوم مورد تأکید قرار گرفته است.

فهرست کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت :

پیشگفتار

الف- مقدمه
ب- اهداف پروژه
ج- تعاریف
د- دلیل انتخاب صندلی چرخدار

فصل اول: ضوابط شهرسازی برای افراد دارای معلولیت

۱- ضوابط طراحی و مناسب‌سازی فضای شهری
۱-۱- پیاده‌رو
۱-۱-۱- عرض پیاده‌رو
۱-۱-۲- کفسازی پیاده‌رو
۱-۱-۳- شیب پیاده‌رو
۱-۱-۴- موانع در پیاده‌رو
۱-۱-۵- حدفاصل پیاده‌رو و دگیر مسیرهای عبوری
۱-۱-۶- رمپ جدول
۱-۲- اختلاف ارتفاع در فضای شهری
۱-۲-۱- پله
۱-۲-۲- سطح شیب‌دار (رمپ)
۱-۳- پل‌های ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو
۱-۴- محل عبور عابر پیاده در سواره‌رو
۱-۴-۱- گذرگاه هم‌سطح / خط‌کشی عابر پیاده
۱-۴-۲- چراغ راهنمایی
۱-۴-۳- گذرگاه غیر هم‌سطح
۱-۵- توقفگاه خودرو
۱-۵-۱- پارکینگ حاشیه‌ای
۱-۵-۲- پارکینگ‌های عمومی
۱-۶- ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی
۱-۶-۱- اتوبوس
۱-۶-۲- بی‌آر‌تی
۱-۶-۳- مترو
۱-۶-۴- تاکسی
۱-۷- تجهیزات و مبلمان شهری
۱-۷-۱- علائم
۱-۷-۲- نورپردازی و روشنایی
۱-۷-۳- مبلمان شهری
۱-۷-۴- سرویس بهداشتی عمومی

فصل دوم: ضوابط طراحی معماری برای افراد دارای معلولیت

۲- ضوابط طراحی و مناسب‌سازی ساختمان‌های عمومی
۲-۱- عناصر مشترک در تمامی ساختمان‌های عمومی
۲-۱-۱- ورودی‌ها
۲-۱-۲- راه‌های خروج
۲-۱-۳- سرسرا و فضای پذیرش
۲-۱-۴- راهرو
۲-۱-۵- پله‌ها
۲-۱-۶- سطح شیب‌دار (رمپ)
۲-۱-۷- آسانسور
۲-۱-۸- بالابر
۲-۱-۹- پله‌برقی و پیاده‌رو متحرک
۲-۱-۱۰- بازشوها
۲-۱-۱۱- میله‌های دستگرد
۲-۱-۱۲- فضاهای بهداشتی
۲-۱-۱۳- اتاق دوستدار مادر و کودک
۲-۱-۱۴- تجهیزات و مبلمان
۲-۱-۱۵- علائم و مسیریابی
۲-۱-۱۶- نورپردازی
۲-۱-۱۷- کفسازی
۲-۱-۱۸- کنترل‌های الکتریکی و مکانیکی
۲-۱-۱۹- اعلام خطر
۲-۲- ضوابط خاص تصرف‌ها
۲-۲-۱- استثنائات
۲-۲-۲- تصرف‌های تجمعی
۲-۲-۳- مراکز بهداشتی، درمانی و آسایشگاهی
۲-۲-۴- رستوران و چایخانه
۲-۲-۵- هتل‌ها
۲-۲-۶- مراکز تجاری
۲-۲-۷- کتابخانه
۲-۲-۸- اماکن ورزشی
۲-۲-۹- مراکز مذهبی و مساجد
۲-۲-۱۰- مراکز فرهنگی
۲-۲-۱۱- پایانه‌های حمل و نقل
۲-۲-۱۲- ساختمان‌های آموزشی
۲-۲-۱۳- بوستان‌ها و زمین بازی
۲-۲-۱۴- ساختمان‌های تاریخی
۲-۲-۱۵- پناهگاه و اسکان اضطراری

فصل سوم: ضوابط طراحی و مناسب‌سازی ساختمان‌های مسکونی

۳-۱- هدف
۳-۲- شرایط عمومی
۳-۳- مسکن قابل دسترس
۳-۳-۱- ورودی
۳-۳-۲- راهرو
۳-۳-۳- راه پله
۳-۳-۴- سطح شیب‌دار
۳-۳-۵- آسانسور
۳-۳-۶- بازشوها
۳-۳-۷- میله دستگرد
۳-۳-۸- فضای بهداشتی
۳-۳-۹- کنترل‌های الکتریکی و مکانیکی
۳-۳-۱۰- پارکینگ‌ها
۳-۳-۱۱- اتاق‌ها
۳-۳-۱۲- آشپزخانه
۳-۳-۱۳- انباری

منابع و مراجع