کتاب شرح تفصیلی بر مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان لوله‌کشی گاز طبیعی (ویرایش ۱۴۰۱)

مطابق با مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 1401)

کتاب شرح تفصیلی بر مبحث هفدهم لوله‌کشی گاز طبیعی

ویرایش ۱۴۰۱

پیشگفتار کتاب شرح تفصیلی بر مبحث هفدهم لوله‌کشی گاز طبیعی:

گاز طبیعی در مصارف خانگی، اداری و صنعتی به‌عنوان سوخت حرارتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایمنی در بهره‌برداری باعث کاهش خطرات ناشی از کارکرد نامطلوب گاز طبیعی خواهد بود. آشنایی با ضوابط و الزامات قانونی درحوزة طراحی، نظارت اجرا، نصب و بهره‌برداری از گاز طبیعی باعث کاهش خطرات استفاده از آن می‌شود.

در کتاب حاضر ضوابط و الزامات قانونی لوله‌کشی گاز فشار ضعیف، با تکیه بر مبحث هفده مقررات ملی ساختمان، ویرایش چهارم سال ۱۴۰۱، به همراه تجارب فنی و مهندسی نویسندگان در این حوزه و بهره‌گیری از استانداردهای موجود تهیه و تدوین شده‌است.

در این کتاب سعی‌شده ضمن بیان الزامات و ضوابط قانونی در راستای امور فنی و اجرایی، راهنمایی‌های لازم برای تصمیم‌گیری مناسب عوامل دخیل دراین حوزه، برای شرایط متفاوت ارائه شود.

کتاب حاضر یک نوع راهنمای لوله‌کشی گاز فشار ضعیف است. بخشی از ملاحظات فنی ارائه‌شده، ماحصل پرسش و پاسخ‌های دکتر رامین‌قاسمی‌اصل با مجریان و مهندسان ناظر در دوره‌های آموزشی و ملاقاتهای حضوری یا مذاکرات تلفنی است که جمع‌بندی آنها در قالب ملاحظات فنی بیان شده‌است. علاوه‌براین، کتاب حاضر می‌تواند به‌عنوان مرجع درس دو واحدی اختیاری «سیستم انتقال گاز و گازرسانی» رشته مهندسی مکانیک مورد استفاده قرار گیرد. از طرفی برای شرکت‌کنندگان در آزمون‌های نظام مهندسی و کاردان‌های فنی در رشته تاسیسات مکانیکی و داوطلبین شرکت در آزمون‌های کارشناسی رسمی و قوه قضائیه نیز مناسب است.

قابل توجه :
بر اساس منابع اعلامی، مبحث هفدهم  ویرایش ۱۳۸۹ ملاک آزمون نظام مهندسی اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ می‌باشد. 

فهرست کتاب شرح تفصیلی بر مبحث هفدهم لوله‌کشی گاز طبیعی:

پیشگفتار

فصل اول / آشنایی با گاز طبیعی

۱-۱-کلیات

۱-۲- اهمیت گاز طبیعی

۱-۳- مزایای گاز طبیعی

۱-۴-تاریخچة گاز

۱-۵- انواع گاز

۱-۵-۱-گاز شهری یا گاز زغال سنگ

۱-۵-۲-گاز طبیعی

۱-۵-۳-گاز طبیعی فشرده

۱-۵-۴-گاز طبیعی مایع

۱-۵-۵-گاز مایع

۱-۶- منابع گاز طبیعی

۱-۶-۱- گاز ترش

۱-۶-۲- گاز شیرین

۱-۷- منشأ گاز طبیعی

۱-۸- چرخة گازرسانی

۱-۹- خواص گاز طبیعی

۱-۹-۱- بی‌رنگ و بدون بو

۱-۹-۲- سبک‌تر از هوا

۱-۹-۳- نسبت سوخت به هوا

۱-۹-۴- ارزش حرارتی

۱-۹-۵- ترکیب ایده‌آل

۱-۱۰- حوادث گاز طبیعی

۱-۱۰-۱- آتش‌سوزی و انفجار

۱-۱۰-۲- گاز‌گرفتگی

فصل دوم / کلیات و مسئولیتها

۲-۱- تعاریف

۲-۱-۱- سامانه‌های گاز

۲-۱-۲- طراح

۲-۱-۳- مجری

۲-۱-۴- ناظر

۲-۲- هدف

۲-۳- مسئولیتها

۲-۳-۱- طراح

۲-۳-۲- مجری

۲-۳-۳- مهندس ناظر

۲-۳-۳-۱- قبل از اجرا

۲-۳-۳-۲- حین اجرا

۲-۳-۳-۳- اتمام اجرا

۲-۳-۴- سازندگان وسایل گازسوز

۲-۳-۵- نصب‌کنندگان وسایل گازسوز

۲-۳-۶- استفاده‌کنندگان از وسایل گازسوز

۲-۴- محدوده کار

۲-۵- دامنه کار

۲-۶- ملاحظات عمومی حوادث

۲-۷- بیمه مسئولیت گاز

فصل سوم / گروه‌بندی ساختمانها

۳-۱-تعاریف

۳-۱-۱- واحد مسکونی

۳-۱-۲- ساختمان مسکونی

۳-۱-۳- آپارتمان مسکونی

۳-۱-۴- ساختمان عمومی

۳-۱-۴- ساختمان تلفیقی

۳-۱-۵- ساختمان جدید

۳-۱-۶- ساختمان موجود

۳-۱-۷- ساختمان موقت

۳-۲- گروه بندی ساختمانها

۳-۲-۱- مسکونی

۳-۲-۱-۱- ویلایی مسکونی

۳-۲-۱-۲- آپارتمانی مسکونی (مجتمع آپارتمانی)

۳-۲-۱-۲-۱- آپارتمانی مسکونی کوچک

۳-۲-۱-۲-۲- آپارتمانی مسکونی متوسط

۳-۲-۱-۲-۳- آپارتمانی مسکونی بزرگ

۳-۲-۲- عمومی

۳-۲-۲-۱- آپارتمان عمومی

۳-۲-۲-۱-۱- آپارتمان عمومی کوچک

۳-۲-۲-۱-۲- آپارتمان عمومی متوسط

۳-۲-۲-۱-۳- آپارتمان عمومی بزرگ

۳-۲-۲-۲- نوع فعالیت

۳-۲-۲-۲-۱- ساختمانهاي محل تجمع

۳-۲-۲-۲-۲- ساختمانهاي آموزشي و فرهنگي

۳-۲-۲-۲-۳- ساختمانهاي محل پذيرایي و اقامت موقت

۳-۲-۲-۲-۴- ساختمانهاي حرفه‌ای و اداري

۳-۲-۲-۲-۵- ساختمانهاي کسبی و تجاری

۳-۲-۲-۲-۶- ساختمانهاي بهداشتی و درمانی

۳-۲-۲-۲-۷- ساختمانهاي انبار

۳-۲-۳- خاص

۳-۲-۴- تلفیقی

۳-۲-۵- موقت

فصل چهارم / طراحی لوله‌کشی گاز

۴-۱- مبانی طراحی

۴-۱-۱- تعاریف

۴-۱-۱-۱- دستگاه گازسوز

۴-۱-۱-۲- دستگاه گازسوز با دودکش

۴-۱-۱-۳- دستگاه گازسوز با محفظه احتراق باز

۴-۱-۱-۴- دستگاه گازسوز با محفظه احتراق بسته

۴-۱-۱-۵- دستگاه گازسوز ثابت

۴-۱-۱-۶- مشعل گاز

۴-۱-۱-۷- مشعل اتمسفری

۴-۱-۱-۸- مشعل نیرو

۴-۱-۲- کلیات

۴-۱-۳- انتخاب و تعیین محل وسایل گازسوز

۴-۱-۴- طبقه‌بندی وسایل گازسوز

۴-۱-۴-۱- گروه A

۴-۱-۴-۲-گروه B

۴-۱-۴-۲-۱- گروه B_۱

۴-۱-۴-۲-۲- گروه B_۲

۴-۱-۴-۳- گروه c

۴-۱-۵- نوع دستگاه گازسوز برای نصب در داخل یا خارج

۴-۱-۶- ممنوعیت نصب وسایل گاز سوز گرمایشی

۴-۱-۷- الزامات محل نصب وسایل گازسوز

۴-۱-۸- الزامات عمومی انتخاب وسایل گازسوز

۴-۱-۹- الزامات اختصاصی انتخاب وسایل گازسوز

۴-۱-۹-۱- پکیج

۴-۱-۹-۲- بخاری با محفظه احتراق باز

۴-۱-۹-۳- بخاری دیواری با محفظه احتراق باز

۴-۱-۹-۴- آبگرمکن دیواری

۴-۱-۹-۵- چراغ روشنایی

۴-۱-۹-۶- شومینه گازسوز

۴-۱-۹-۷- اجاق گاز

۴-۱-۹-۸- پلوپز و کبا‌ب‌پز گازی

۴-۱-۹-۹- فرگازی

۴-۱-۹-۱۰- دستگاههای گرمایشی تابشی

۴-۱-۹-۱۱- سیستم تولید همزمان برق و حرارت

۴-۱-۹-۱۲- سیستم سرمایش گازسوز

۴-۱-۹-۱۳- سایر وسایل گازسوز

۴-۱-۱۰- الزامات انتخاب وسایل گازسوز بر حسب گروه‌بندی ساختمانها

۴-۱-۱۰-۱- ساختمان مسکونی

۴-۱-۱۰-۲- ساختمان عمومی

۴-۱-۱۰-۳- ساختمان خاص

۴-۱-۱۰-۴- ساختمان تلفیقی

۴-۱-۱۰-۵- ملاحظات کلی

۴-۲- طراحی تفصیلی اجرایی

۴-۲-۱- تعاریف

۴-۲-۱-۱- آشكار ساز گاز طبیعی

۴-۲-۱-۲- آشكار ساز منواكسيد كربن

۴-۲-۱-۳- شیر اصلی

۴-۲-۱-۴- شیر فرعی

۴-۲-۱-۵- شیر مصرف

۴-۲-۱-۶- شیر قبل از رگلاتور

۴-۲-۱-۷- شير خودكار قطع گاز حساس در مقابل زلزله

۴-۲-۱-۸- شير خودكار قطع جريان گاز اضافی

۴-۲-۱-۹- کنتور گاز

۴-۲-۱-۱۰- لوله اصلی

۴-۲-۱-۱۱- جانشین کنتور

۴-۲-۲-لولۀ رابط

۴-۲-۳- کلکتورتوزیع‌کننده

۴-۲-۴-کنتور

۴-۲-۵- شیر

۴-۲-۵-۱- شیر اصلی

۴-۲-۵-۲- شیر فرعی

۴-۲-۵-۲-۱- شیر قطع کن بیرون واحد

۴-۲-۵-۲-۲- شیر قطع کن داخل واحد

۴-۲-۵-۲-۳- شیر ساختمان

۴-۲-۵-۳- شیر مصرف

۴-۲-۶- تجهیزات ایمنی

۴-۳- انتخاب مسیر

۴-۴- برآورد مصرف گاز

۴-۴-۱- جدول مقادیر ثابت

۴-۴-۲-‌ روش محاسباتی

۴-۴-۳- مشخصات فنی

۴-۵- اندازه‌گذاری لوله

۴-۵-۱- اطلاعات مورد نياز

۴-۵-۱-۱- حداكثر مقدار گاز مصرفي

۴-۵-۱-۲- طول لوله‌كشي گاز

۴-۵-۱-۳- چگالي گاز طبیعی

۴-۵-۱-۴-افت فشار

۴-۵-۲- معیار طراحی

۴-۵-۳- طولانی‌ترین مسیر

۴-۵-۴- اندازه‌گذاری لوله‌ها

۴-۵-۵- چگالی گاز

۴-۵-۶- اطلاعات کنتور

۴-۵-۷- اندازه‌گذاری کلکتور توزیع‌کننده

۴-۶- ملاحظات طراحی

۴-۷- ملاحظات فنی

۴-۸- نقشه

۴-۸-۱- کلیات

۴-۸-۲- ترسیم نقشه

۴-۸-۳- ترسیم پلان

۴-۸-۴- ترسیم ایزومتریک

فصل پنجم / تامین هوای احتراق

۵-۱- تعاریف

۵-۱-۱- ساختمان با نرخ نفوذ هوای مشخص

۵-۱-۲- نفوذ هوا

۵-۱-۳- نفوذ هوا به داخل

۵-۱-۴- هوای احتراق

۵-۱-۵- هوای اضافی

۵-۱-۶- هوای رقیق‌کننده

۵-۱-۷- انواع فضا

۵-۱-۸- انواع ساختمان

۵-۱-۸-۱- درزبند معمولی

۵-۱-۸-۲- درز هوابند

۵-۲- کلیات

۵-۳- الزامات عمومی

۵-۴- فضای مجاور غیر مجاز

۵-۵- روشهای تامین هوای احتراق

۵-۵-۱- یک دریچه باز ثابت

۵-۵-۲- دو دریچه باز ثابت

۵-۵-۳- کانالهای افقی و قائم

۵-۵-۴- مکانیکی

۵-۵-۵- تاسیات مهندسی

۵-۶- تامین هوای احتراق بر اساس محل نصب

۵-۶-۱- فضا با نرخ نفوذ هوای نامشخص

۵-۶-۱-۱- فضای نامحدود

۵-۶-۱-۲- فضای محدود

۵-۶-۲- فضا با نزخ نفوذ هوای مشخص

۵-۶-۲-۱- ساختمان درزبند معمولی

۵-۶-۲-۲- ساختمان هوابند

۵-۷- دریچه‌ها و کانالها

۵-۷-۱- دریچه‌ها

۵-۷-۲- کانالها

۵-۸- روشهای دیگر تامین هوا

۵-۸-۱-کف کاذب

۵-۸-۲- فضای زیر شیروانی

۵-۸-۳- فضای مجاور

۵-۹- ملاحظات فنی

۵-۹-۱- وسایل گازسوز گروه B

۵-۹-۲- وسایل گازسوز گروه C

۵-۹-۲-۱- عملکرد دستگاه

۵-۹-۲-۲ الزامات نص

۵-۹-۲-۳- ملاحظات فنی

فصل ششم / دودکش وسایل گازسوز

۶-۱- تعاریف

۶-۱-۱- دودکش

۶-۱-۲- دودکش با مکش طبیعی

۶-۱-۳- دودکش با جریان مکانیکی

۶-۱-۴- دودکش با رانش مکانیکی

۶-۱-۵- دودکش با مکش مکانیکی

۶-۱-۶- دودکش باغلاف

۶-۱-۷- دودکش پیش ساخته کارخانه‌ای

۶-۱-۸- دودکش دوجداره

۶-۱-۹- دودکش مشترک

۶-۱-۱۰- دودکش UPVC

۶-۱-۱۱- کلاهک دودکش

۶-۱-۱۲- لوله رابطدودکش

۶-۲ – کلیات

۶-۳ – دامنه کار

۶-۴- مبانی طراحی دودکش

۶-۴-۱- الزامات عمومی

۶-۴-۲- دودکش با مکش طبیعی

۶-۴-۳- دودکش با جریان مکانیکی

۶-۴-۴- جنس دودکش

۶-۴-۴-۱- فلزی

۶-۴-۴-۲- سیمانی، سفالی و سرامیکی

۶-۴-۴-۳- UPVC

۶-۴-۴-۴- فولادی زنگ نایذیر

۶-۴-۵- معبر دودکش

۶-۴-۵-۱- خارج ساختمان

۶-۴-۵-۲- داخل ساختمان

۶-۴-۶- لوله رابط دودکش

۶-۵- دودکش مستقل

۶-۵-۱- ملاحظات عمومی

۶-۶- دودکش مشترک

۶-۶-۱- در یک طبقه

۶-۶-۱-۱- ملاحظات خاص

۶-۶-۲- در طبقات

۶-۶-۲-۱- ملاحظات خاص

۶-۷- ملاحظات فنی

۶-۷-۱- وسایل گازسوز گروه B_۱

۶-۷-۲- وسایل گازسوز گروهC

۶-۷-۲-۱- دودکش دوجداره هم‌محور

۶-۷-۲-۲- لوله‌های مجزای هوا و دود

۶-۷-۲-۳- تبدیل و کلاهک

فصل هفتم / مواد و مصالح مصرفی

۷-۱- لوله‌ها

۷-۱-۱- لوله‌های فولادی

۷-۱-۲- لوله‌های مسی

۷-۱-۳- شیلنگهای لاستیکی

۷-۱-۴- شیلنگهای فلزی خرطومی

۷-۲- اتصال فولادی

۷-۲-۱- اتصالات فولادی جوشی

۷-۲-۲- اتصالات دنده‌ای

۷-۳- شیرها

۷-۴- الکترودها

۷-۵- مواد عایقکاری

۷-۶- آب‌بندی اتصالات

فصل هشتم / اجرای لوله‌کشی گاز

۸-۱- کلیات

۸-۲- الزامات اجرا

۸-۲-۱- لولة رابط

۸-۲-۲- کلکتور

۸-۲-۳- لولة جانشین کنتور

۸-۲-۴- شیرها

۸-۲-۵- لوله‌ها

۸-۲-۶- اتصالات

۸-۲-۷- نقاط مصرف

۸-۲-۸- تکیه‌گاه و نقاط اتکا

۸-۲-۹- مصالح مستعمل

۸-۳- لوله‌کشی روکار

۸-۴-لوله‌کشی توکار

۸-۵- عایقکاری لوله‌ها

۸-۵-۱- عوامل تهدیدکنندة سیستم حفاظتی

۸-۵-۲- حفاظت لوله‌های روکار

۸-۵-۳- حفاظت لوله‌های توکار

۸-۵-۴- تعمیر عایقکاری

۸-۶- جوشکاری

۸-۶-۱- تعریف جوشکاری

۸-۶-۲- اهمیت جوشکاری

۸-۶-۳- مشکلات جوشکاری در اتمسفر

۸-۶-۳-۱- اثر اکسیژن

۸-۶-۳-۲- اثر نیتروژن

۸-۶-۳-۳- اثر هیدروژن

۸-۶-۴- جوش قوس الکتریکی

۸-۶-۴-۱- اتصال لب‌به‌لب جناقی

۸-۶-۴-۲- مولد جریان

۸-۶-۴-۳- الکترود

۸-۶-۵- مقدمات انجام جوشکاری

۸-۶-۶- ملاحظات جوشکاری

۸-۷- عیوب جوش

۸-۷-۱-شیار پای جوش شیار پای جوش

۸-۷-۲- ناخالصی‌های سرباره

۸-۷-۳- نفوذ ناقص

۸-۷-۴- نفوذ بیش از حد

۸-۷-۵- تخلخل

۸-۷-۶- سوختگی ناشی از قوس الکتریکی

۸-۷-۷- ذوب ناقص

۸-۷-۸-ترک

۸-۸- کنترل کیفیت جوشکاری و اصلاح معایب

۸-۹- نقشه‌های چون ساخت

۸-۱۰- تفکیک کنتورها

۸-۱۱- نظارت کارهای اجرا شده

۸-۱۱-۱- اطمینان از مواد و مصالح مصرفی

۸-۱۱-۲- اطمینان ازآزمایش تحویل

۸-۱۱-۳- کنترل دودکش‌ها و مجاری تهویه

فصل نهم / آزمایش و بازرسی لوله‌کشی گاز

۹-۱- کنترل کیفیت

۹-۲- آزمایش لوله‌کشی گاز

۹-۲-۱- الزامات عمومی آزمایش

۹-۲-۲- آزمایش مقاومت

۹-۲-۳- آزمایش نشت

۹-۳- صدور تاییدیه عملیات اجرایی

۹-۴- برقرازی جریان گاز

۹-۵- بررسی نشت گاز

۹-۵-۱- بررسی نشتی با کمک کنتور

۹-۵-۲- بررسی نشتی بدون کنتور

۹-۵- اعتبار تأییدیۀ لوله‌کشی گاز

فصل دهم / نصب، راه‌اندازی و بهره‌برداری

۱۰-۱- کلیات

۱۰-۲- نصب و راه‌اندازی وسایل گاز

۱۰-۳- الزامات بهره‌برداری

۱۰-۴- تغییر سامانه‌های گاز

۱۰-۵- تعمیر سامانه‌های گاز

۱۰-۶- تعویض دستگاههای گازسوز

پیوست الف: مشاعات ساختمان

الف-۱- کلیات

الف-۲- فصل پنجم نظم عمومی ساختمان

پیوست ب: واژه‌نامه

منابع و مآخذ کتاب شرح مبحث هفدهم لوله‌کشی گاز طبیعی