کتاب شرح تفصیلی بر مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان سامانه گاز طبیعی فشار قوی (ویرایش ۱۴۰۳)

کتاب شرح تفصیلی بر مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان سامانه گاز طبیعی (فشار قوی)

ویرایش ۱۴۰۳

مقدمه مولف:

گاز طبیعی در مصارف مجتمع‌های مسکونی و محوطه‌های صنعتی، شهرک‌های مسکونی و صنعتی به‌عنوان سوخت حرارتی در وسایل گازسوز مورداستفاده قرار می‌گیرد. ایمنی در بهره‌برداری باعث کاهش خطرات ناشی از کارکرد نامطلوب گاز طبیعی خواهد بود. آشنایی با ضوابط و الزامات قانونی در حوزة طراحی، نظارت، اجرا، نصب و بهره‌برداری از گاز طبیعی باعث کاهش خطرات استفاده از آن می‌شود.

در کتاب حاضر ضوابط و الزامات قانونی لوله‌کشی گاز قوی، باتکیه‌بر مبحث هفده مقررات ملی ساختمان، ویرایش پنجم سال ۱۴۰۳، به همراه تجارب فنی و مهندسی نویسندگان در این حوزه و بهره‌گیری از استانداردهای موجود تهیه و تدوین شده است.

در این کتاب سعی شده ضمن بیان الزامات و ضوابط قانونی در راستای امور فنی و اجرایی بر مبنای مقررات ملی ساختمان، جزئیات موردنیاز بر مبنای استانداردهای مربوطه جهت تصمیم‌گیری مناسب عوامل دخیل در این حوزه، برای شرایط متفاوت ارائه شود.

کتاب حاضر یک نوع راهنمای لوله‌کشی گاز قوی است. بخشی از راهنمایی‌های ارائه‌شده، نتیجه پرسش و پاسخ‌های دکتر رامین‌قاسمی‌اصل با مهندسان ناظر و مجریان در دوره‌های آموزشی و ملاقات‌های حضوری یا مذاکرات تلفنی است که جمع‌بندی آنها در قالب نکات فنی بیان شده است. علاوه‌برآن، کتاب حاضر می‌تواند به‌عنوان مرجع درس دو واحدی اختیاری «سیستم انتقال گاز و گازرسانی» رشته مهندسی مکانیک مورداستفاده قرار گیرد. از طرفی برای شرکت‌کنندگان در آزمون‌های نظام مهندسی و کاردان‌های فنی در رشته تأسیسات مکانیکی و داوطلبین شرکت در آزمون‌های کارشناسی رسمی و قوه قضائیه نیز مناسب است.

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات

۱-۱- تعاریف

۱-۱-۱- استانداردهای IGS

۱-۱-۲- استانداردهای IPS

۱-۱-۵- ایستگاه گاز مشترکین عمده

۱-۱-۶- خطوط انتقال

۱-۱-۷- ایستگاه ورودی شهر

۱-۱-۸- شبکه تغذیه

۱-۱-۹- ایستگاه داخل شهر

۱-۱-۱۰- شبکه توزیع

۱-۱-۱۱- تنظیم‌کننده فشار گاز (رگلاتور)

۱-۱-۱۲- طراح

۱-۱-۱۳- ناظر

۱-۱-۱۴- مجری

۱-۲- کلیات

۱-۲-۱- چرخه گازرسانی

۱-۲-۲- آشنایی با مقررات فروش گاز

۱-۳- حدود و دامنه کار

۱-۴- مسئولیت‌ها

۱-۴-۱- طراح

۱-۴-۲- مجری

۱-۴-۳- ناظر

۱-۵- ملاحظات فنی و حقوقی

فصل دوم: موادو  مصالح مصرفی

۲-۱- لوله‌‌ها

۲-۱-۱- لوله‌‌های فولادی

۲-۱-۲- لوله‌‌های پلی اتیلنی

۲-۱-۳- لوله‌های مسی

۲-۱-۴- لوله قابل انعطاف (شیلنگ‌های لاستیکی)

۲-۲- اتصالات

۲-۲-۱- اتصالات فولادی

۲-۲-۲-۱- جوشی

۲-۲-۲-۲- دنده‌ای

۲-۲-۲-۳- فلنج

۲-۲-۲- اتصالات پلی اتیلنی

۲-۲-۲-۱- جوشی

۲-۲-۳- اتصالات دنده پیچ

۲-۲-۴- مواد آب‌بندی اتصالات دنده پیچ

۲-۴- شیرها

۲-۴-۱- فلزی

۲-۴-۲- شیر خودکار قطع جریان گاز در برابر زلزله

۲-۴-۳- شیر خودکار قطع جریان گاز اضافی

۲-۴-۴- پلی اتیلنی

۲-۵- پوشش لوله‌ها و اتصالات فولادی

۲-۶- دستگاه جوش پلی اتیلن

۲-۶- الکترودهای جوشکاری

۲-۷- واشر لایی

۲-۸- مصالح

۲-۹- ملاحظات فنی

فصل سوم: طراحی لوله‌کشی گاز

۳-۱- مبانی طراحی

۳-۱-۱- کلیات

۳-۱-۲-انتخاب مسیر

۳-۱-۳- نقشه

۳-۱-۴- ترسیم نقشه

۳-۱-۴- ترسیم پلان

۳-۱-۵- ترسیم ایزومتریک

۳-۱-۶- نقطه تحویل گاز به مشترک

۳-۱-۷- نقطه اتصال به سوخت جایگزین

۳-۱-۸- افزودن به سیستم لوله‌کشی موجود

۳-۲- برآورد مصرف

۳-۲-۱- جدول مقادیر ثابت

۳-۲-۲- روش محاسباتی

۳-۲-۳- مشخصات فنی

۳-۳- ایستگاه‌های گاز اندازه‌گیری و تقلیل فشار

۳-۳-۱- کلیات

۳-۳-۲- مبانی

۳-۳-۳- اجزا ایستگاه‌ها

۳-۳-۳-۱- ورودی و خروجی ایستگاه گاز

۳-۳-۳-۲- ماده بودارکننده

۳-۳-۳-۳- فیلتراسیون

۳-۳-۳-۴- گرم کن

۳-۳-۳-۵- رگلاتور

۳-۳-۳-۶- سیستم اندازه گیری جریان

۳-۳-۳-۷- شیر اطمینان

۳-۳-۳-۸- شیر اطمینان قطع کننده

۳-۳-۳-۹- شیر، فلنج و اتصالات

۳-۳-۳-۱۰- حفاظت ایستگاه

۳-۴- طراحی تفصیلی

۳-۴-۱- خواص فیزیکی گاز طبیعی

۳-۴-۱-۱- چگالی نسبی

۳-۴-۱-۲- ضریب تراکم پذیری

۳-۴-۱-۳- فشار متوسط

۳-۴-۱-۴- لجزت

۳-۴-۲- اندازه گذاری لوله‌ها

۳-۴-۲-۱- جداول تعیین قطر

۳-۴-۲-۲- فرمول محاسباتی

۳-۴-۳- استحکام لوله‌ها

۳-۴-۴- ملاحظات فنی.. ۱۱۳

۳-۴-۴-۱- نکات مشترک لوله فرعی

۳-۴-۴-۲- شیر گذاری

۳-۴-۴-۳- شماره‌گذاری خطوط و شیرآلات

فصل چهارم: اجرای لوله‌کشی گاز

۴-۱- کلیات

۴-۲- اقدامات قبل از شروع به کار

۴-۲-۱- تجهیزکارگاه

۴-۲-۲- نقشه‌های اجرایی

۴-۳- خم کاری لوله فولادی

۴-۴- لوله‌های دفنی

۴-۴-۱- آماده‌سازی مسیر

۴-۴-۱-۱- خط کشی

۴-۴-۱-۲- رویه‌برداری

۴-۴-۱-۳- حفاری کانال

۴-۴-۱-۴- تخلیه قسمت حفاری شده

۴-۴-۱-۴- تنظیم محل ابعاد حفاری شده

۴-۴-۱-۵- ساخت بستر برای نگهداری لوله‌ها

۴-۴-۲- لوله کشی فولادی

۴-۴-۳- لوله کشی پلی اتیلنی

۴-۵- لوله‌های روکار

۴-۵-۱- کلیات

۴-۵-۲- اجرای لوله‌کشی روکار

۴-۶- ضوابط حریم

فصل پنجم: عایق‌کاری لوله‌ها

۵-۱- کلیات

۵-۲- اقدامات اولیه قبل از عایق‌کاری

۵-۲-۱- بازرسی لوله از نظر وجود عیوب مکانیکی

۵-۲-۲- بازرسی ظاهری اولیه لوله‌ها از نظر آلودگی به چربی‌ها

۵-۲-۳- بازرسی لوله از نظر خشک بودن

۵-۲-۴- زنگ‌زدایی و تمیزکاری لوله‌ها با ساینده‌ها

۵-۲-۴-۱- برس سیمی دستی یا برقی

۵-۲-۴-۲- روش شیمیایی

۵-۲-۴-۳- روش پاششی

۵-۳- پرایمر، آستری یا زیر رنگ

۵-۴- انواع پوشش‌ها

۵- ۴-۳- پوشش سرد

۵- ۴-۴- پوشش گرم

۵- ۴-۴- پوشش‌های جدید

۵-۵- اجرای پوشش

۵- ۵-۱- پوشش سرد

۵-۵-۱-۱- نوار پیچی لایه اول

۵-۵-۱-۲- نوار پیچی لایه دوم

۵-۵-۱-۳- نوار پیچی سرجوش، اتصالات و نقاط تعمیری

۵-۵-۵-۴- کنترل کیفیت پوشش دهی سرد

۵- ۵-۲- پوشش گرم

۵-۵-۲-۱- عملیات عایق کاری گرم لوله ها

۵-۵-۲-۲- عایق‌کاری سر جوش‌ها، اتصالات و نقاط تعمیری

۵-۵-۲-۳- کنترل کیفیت پوشش دهی گرم

۵- ۵-۳- مقایسه پوشش سرد و گرم

۵- ۵-۴- پوشش شیرآلات و اتصالات

فصل ششم: جوشکاری لوله‌ها

۶-۱- جوشکاری قوس الکتریکی

۶-۱-۱- تعریف جوشکاری

۶-۱-۱-۱- اتصال لب‌به‌لب جناقی

۶-۱-۱-۲- مولد جریان

۶-۱-۱-۳- الکترود

۶-۱-۲- مشکلات جوشکاری در اتمسفر

۶-۱-۲-۱- اثر اکسیژن

۶-۱-۲-۲- اثر نیتروژن

۶-۱-۲-۳- اثر هیدروژن

۶-۱-۳- الکترود جوشکاری

۶-۱-۴- مبنای کنترل کیفی

۶-۱-۵- دستورالعمل جوشکاری

۶-۱-۶- ارزیابی و تعیین صلاحیت جوشکاران

۶-۱-۷- آماده‌سازی، کنترل و اقدامات قبل از جوشکاری

۶-۱-۸- عملیات جوشکاری لوله‌ها

۶-۱-۸-۱- جوشکاری پاس اول

۶-۱-۸-۲- جوشکاری پاس دوم

۶-۱-۸-۳- جوشکاری پاس‌های پرکننده تاج جوش

۶-۱-۸-۴- جوشکاری اتصال نهایی

۶-۱-۸-۵- جوشکاری شیرها، اتصالات و فلنج‌ها

۶-۱-۸-۶- تعمیر جوشها

۶-۱-۸-۵- گزارش‌های روزانه جوشکاری

۶-۱-۹- بازرسی جوش

۶-۱-۹-۱- آزمایش چشمی جوش

۶-۱-۹-۲- اندازه‌گیری‌های ابعادی

۶-۱-۹-۳- مایعات نفوذکننده

۶-۱-۹-۴- ترک یاب مغناطیسی

۶-۱-۱۰- پرتونگاری

۶-۱-۱۱- عیوب جوش

۶-۱-۱۱-۱- شیار پای جوش

۶-۱-۱۱-۲- ناخالصی‌های سرباره

۶-۱-۱۱-۳- نفوذ ناقص

۶-۱-۱۱-۴- نفوذ بیش از حد

۶-۱-۱۱-۵- تخلخل

۶-۱-۱۱-۶- سوختگی ناشی از قوس الکتریکی

۶-۱-۱۱-۷- ذوب ناقص

۶-۱-۱۱-۸- ترک

۶-۲- جوشکاری لوله‌های پلی اتیلن

۶-۲-۱- تعیین صلاحیت جوشکار

۶-۲-۲- آمادسازی قبل از عملیات جوشکاری

۶-۲-۱-۱- بازرسی لوله ها و اتصالات

۶-۲-۱-۲- تمیزکردن لبه لوله‌ها و اتصالات

۶-۲-۱-۳- برش لوله‌ها

۶-۲-۱-۴- جهت و انحراف لوله

۶-۲-۱-۵- لوله‌های وازده

۶-۲-۳- کلیات جوشکاری

۶-۲-۴- روش و مراحل جوشکاری

۶-۲-۵- بازرسی و کنترل کیفیت جوشکاری

۶-۲-۶- آزمایش‌های مخرب

۶-۲-۶-۱- روش نمونه گیری

۶-۲-۶-۲- ادامه آزمایش

۶-۲-۶-۳- آزمایش لهیدگی

۶-۲-۶-۴- آماده سازی نمونه‌ها

۶-۲-۶-۵- روش آزمایش

۶-۲-۶-۶- ارزیابی آزمایش

۶-۲-۶-۷- آزمایش غیرمخرب جوش سه راهی اتصال زینی

فصل هفتم: حفاظت کاتدی

۷-۱- پیل خوردگی

۷-۱-۱- مکانیزم

۷-۱-۱-۱- آند

۷-۱-۱-۲- کاتد

۷-۱-۱-۳- الکترولیت

۷-۱-۱-۴- مسیر فلزی

۷-۱-۲- فرآیند شیمیایی

۷-۱-۳- پلاریزاسیون

۷-۱-۴- سری الکتروشیمیایی

۷-۲- حفاظت کاتدی

۷-۲-۱- کلیات

۷-۲-۲- مقاومت مخصوص خاک

۷-۲-۳- الزام قانونی

۷-۲-۴- الکترود مرجع یا نیم پیل مس/سولفات مس

۷-۲-۵- دست کم پتانسیل حفاظتی

۷-۳- روش‌های حفاظت کاتدیک

۷-۳-۱- آندهای فداشونده

۷-۳-۱-۱- انواع آند فداشونده

۷-۳-۱-۱-۱- منیزیم

۷-۳-۱-۱-۲- روی

۷-۳-۱-۱-۳- آلومینیوم

۷-۳-۱-۲- پشت بند

۷-۳-۱-۳-ملاحظات فنی

۷-۳-۱-۳-۱- مزایا

۷-۳-۱-۳-۲- معایب

۷-۳-۱-۳-۳- نصب

۷-۳-۲- تزریق حریان مستقیم

۷-۳-۲-۱- انواع آند تزریق جریان مستقیم

۷-۳-۲-۱-۱- چدن با سیلیس بالا

۷-۳-۲-۱-۲- گرافیتی

۷-۳-۲-۲- انواع بستر آندی

۷-۳-۲-۲-۱- از راه دور عمودی

۷-۳-۲-۲-۲- از راه دور افقی

۷-۳-۲-۲-۳- از راه دور چاهی

۷-۳-۲-۳- ملاحظات فنی

۷-۳-۲-۳-۱- مزایا

۷-۳-۲-۳-۲- معایب

۷-۴- پایش و نقاط اندازه‌گیری

۷-۵- اتصال عایقی

فصل هشتم: آزمایش و بازرسی لوله‌کشی گاز

۸-۱- تجهیزات و لوازم مورد نیاز برای آزمایش

۸-۲- مسئولیت مجری در انجام آزمایش

۸-۳- مسئولیت دستگاه نظارت در انجام آزمایش

۸-۴- اقدامات قبل از انجام آزمایش

۸-۴- مراحل انجام آزمایش

۸-۴-۱- نصب دستگاه‌های آزمایش

۸-۴-۲- نصب غلافی‌های روغن

۸-۴-۳- مانیفولد

۸-۴-۴- فشارسنج وزنه‌ای

۸-۴-۵- تمیزکاری

۸-۴-۶- آزمایش مقاومت و نشتی

۸-۴-۷- آزمایش قطعات غیر مدفون

۸-۴-۸- آزمایش اتصال نهایی فطعات آزمایش شده به یکدیگر

پیوست ۱: فرم درخواست

پیوست ۲: نمونه ایستگاه گاز

پیوست ۳: نمونه فرم‌های مورد نیاز

پیوست ۴: واژه‌نامه