معماری شگفت انگیز تخت جمشید
تخت جمشید از مهمترین آثار تاریخی و گردشگری ایران به شمار می رود که خیلی از افراد به شوق دیدنش راهی مسیری طولانی می شوند .تا شکوه و عظمت تاریخ ایران را از نزدیک ببینند. چیزی که در نگاه اول در تخت جمشید نظر بیننده را به خود جلب می کند، کتیبه ها و سنگ نبشته های گذر خشایارشاه است که به زبان ایلامی و دیگر زبانهای باستانی تحریر شده است. از این گذر به مجموعه کاخ های آپادانا می رسیم، جایی که در آن پادشاهان بار می دادند و مراسم و جشن های دولتی در آن برگزار می شد.
با این که تا به حال حتما درباره این بنای معروف ایران حرف های زیادی شنیده اید. اما امروز برای آشنایی با معماری تخت جمشید با بنیاد مهندسی ساختمان همراه شوید.
معماری تخت جمشید
تخت جمشید، مجموعه ای از کاخهای بسیار باشکوه و عظیمی است که ساخت آنها در سال 512 قبل از میلاد آغاز شد و اتمام آن حدود 150 سال به طول انجامید. تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه های رحمت و از طرف دیگر به مرودشت محدود است. این کاخهای عظیم سلطنتی در جوارشهر پارسه که یونانیان آن را پرسپولیس خوانده اند ساخته شده است.
معماری تخت جمشید
تخت جمشید، مجموعه ای از کاخهای بسیار باشکوه و عظیمی است که ساخت آنها در سال 512 قبل از میلاد آغاز شد و اتمام آن حدود 150 سال به طول انجامید. تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه های رحمت و از طرف دیگر به مرودشت محدود است. این کاخهای عظیم سلطنتی در جوارشهر پارسه که یونانیان آن را پرسپولیس خوانده اند ساخته شده است.
معماری هخامنشی ، هنری است امتزاجی که از سبک معماری های بابل و آشور و مصر و شهرهای یونانی آسیای صغیر و قوم اورارتو برگرفته شده است و با هنر نمایی و خلاقیت روح ایرانی نوع مستقلی را از معماری پدید آورده است. هخامنشیان می خواستند با ساختن این ابنیه عظیم می عظمت شاهنشاهی بزرگ خود را به جهانیان نشان دهند.تخت جمشید دارای سیستم حرارتی و تهویه بوده، که فضاهای داخل آن را در زمستان گرم ودر تابستان خنک و معتدل می کرده است.
دشت سرسبز مرودشت، سقفهای بسیار بلند و فضاهای وسیع، درهای گشاده و پنجره های متعدد هوای تخت جمشید را در تابستان معتدل وخنک می ساخته و در زمستان دیوارهای خشتی و لایه های گچ که یک عایق حرارتی تشکیل می داده، پرده های ارغوانی بلند و ضخیم که مانع نفوذ سرما به درون فضاها و تالارها می شده، پوشش سقف نیز چوبی بوده که این امر در گرم شدن محیط تأثیر به سزایی داشته است.
عجایب تخت جمشید
1) در ساخت بنای عظیم تخت جمشید از سنگ‌های یکدست و نوعی آهک استفاده شده است. بخشی از استحکام شگفت‌انگیز این شهر باستانی مربوط به همین سنگ‌های مقاوم است. قابل ذکر است که هنر سنگ تراشی در آن زمان تنها به سنگ‌های بزرگ ختم نمی‌شده و در آثار تزئینی و سنگ نبشته‌های ظریف نیز می‌توان این هنر را در جای جای عجایب تخت جمشید دید.
2) یکی از عجایب تخت جمشید وجود معادن سنگ در اطراف این شهر باستانی است که با توجه به آثار باقی مانده در حدود ۲۵۰ تن سنگ استخراج می‌شده و بدون آسیب به پایین معدن و کوهپایه انتقال داده می‌شده و پس از شکل دهی برای استفاده در ساخت بناها به شهر انتقال می‌یافته است. فناوری شکل دهی و جابجایی این حجم از سنگ با وزن و تراکم بالا مانند رازی پنهان است.
3) قلمرو هخامنشیان بر روی سکویی چهارضلعی بنا شده است که بیش از ۱۲۵ هزار مترمربع مساحت دارد. با استناد به کتبیه داریوش مشخص می‌گردد در این مکان قبلا هیچ گونه بنایی وجود نداشته است. این تختگاه در واقع مجموعه‌ای از کاخهای مختلف است که در یک جا قرار گرفته اند.
4) یکی از این کاخ‌ها، کاخ ستون دار آپادانا است که در حدود ۱۰ هزار متر مربع مساحت و حدود ۷۲ ستون دارد. هریک از ستون‌های این کاخ ۲۰ متر ارتفاع داشته و در بالای آنها سر گاو یا شیری به وزن ۱.۵ تن وجود دارد. استحکام بالا و شکوه این کاخ زیبا یکی از شگفتی‌های معماری و عجایب تخت جمشید در کل اعصار به حساب می‌آید.
5) از دیگر عجایب تخت جمشید وجود کوزه و ظرف‌هایی سنگی است که قطر دهانه و قطر داخلی متفاوتی دارند و همین امر نشانگر هنر سنگ تراشان هخامنشی، ایلامی، آشوری، مصری و بابلی است. این هنرمندان باستانی در آن زمان و با استفاده از ابزارآلات ساده ظروفی و سازه‌هایی دقیق و بدون نقص را از سنگ‌های محکم ایجاد کرده‌اند.
6) آبراهه‌ها و ناودان‌های آجری، قیری و تن پوشه در تخت جمشید از دیگر اعجاز مهندسی و معماری بی‌نظیر این بنا هستند. وجود این ابزارآلات و سازه‌ها برای کنترل سیلاب‌ها و جلوگیری از آسیب به بنا و همچنین عبور آب تمیز و بدون گل از شهر بوده است. آب باران و سیلاب‌ها از کانال‌های زیر شهر عبور می‌کرده و به این ترتیب از آسیب به سازه‌ها جلوگیری می‌شده است.
7) شهر باستانی پارسه در نزدیکی تخت جمشید که همچنان مدفون است از دیگر جاذبه‌های هیجان‌انگیز و جزو عجایب تخت جمشید این مجموعه است. تلاش‌ها برای یافتن این شهر همچنان ادامه دارد. وجود این شهر ۱۰۰۰ نفری از روی کتیبه‌های موجود در کاخ داریوش کبیر مشخص شده است.
8) سقف کاخ ملکه در دوران هخامنشیان از چوب پوشیده شده بود که بعد‌ها به علت آتش اسکندر از بین رفت و امروزه مرمت و بازسازی شده است. این کاخ در حال حاضر به عنوان موزه تخت جمشید استفاده می‌شود که کف و ستون‌های آن با ساروجی سرخ رنگ پوشیده شده است.
9) محل ساخت تخت جمشید در کوهپایه‌های کوه رحمت است که این کوه در واقع کوه مقدس هخامنشیان بوده و هم اکنون نیز تعدادی مقبره به شکل گور‌های مخروطی، گور‌های حفاری شده در سنگ‌های مکعبی و محل‌های نگهداری استخوان در محوطه آن به چشم می‌خورد.
10) از دیگر عجایب تخت جمشید این است که در تزئین مجسمه‌ها و نقوش برجسته تخت جمشید از رنگ‌های ملون و سنگ‌های قیمتی چون طلا، لاجورد و زمرد استفاده شده بود که در طول قرون از بین رفته و دزدیده شده و تنها جای خالی آنها بر روی نقش‌ها برجسته باقی است.
11) یکی دیگر از ۳۰ تا عجایب تخت جمشید که نمی دانستید، شیوه پیام رسانی آنان برای آیندگان است. داریوش دستور داده بود که ۴ لوح زرین، ۴ لوح سیمین و تعدادی سکه در پی ۴ گوشه آپادانا قرار دهند تا پیام خود را در قالب جملاتی به آیندگان برساند.
12) شهر تخت جمشید بر روی صخره‌ای بزرگ در کوه رحمت مرودشت واقع شده که پی ریزی و مسطح کردن سطح این صخره برای شروع ساخت و ساز حتی در این زمان مشکل به نظر می‌رسد.
13) منشور حقوق بشر که امروزه در سازمان ملل مورد استفاده قرار می گیرد را کوروش کبیر در تخت جمشید نوشت. شاهان هخامنشی تمام تلاش خود را برای ایجاد صلح در حین کشورگشایی انجام داده‌اند. شیوه مدیریت اجتماعی و قوانین و نظم حاکم بر شهر‌ها حقیقتا از اعجاب این حکومت و از عجایب تخت جمشید هستند.
14) آبراهه های ۲ کیلومتری در زیرزمین تخت جمشید از دیگر عجایب تخت جمشید هستند. این آبراهه ها مانند لوله کشی‌های باستانی هستند که آب تمیز را به تمام نقاط شهر می‌رسانده‌اند. در ساخت این آبراهه ها گاهی نیاز به حفاری‌های ۱۰ متری در سنگ‌ها سفت و گاهی نیاز به پر کردن حفره‌ها با سنگ‌های برش داده شده بوده است.
15) یکی از ویژگی‌های مهم بناهای هخامنشی، سیستم پی سازی آنها است. با اینکه حداکثر ارتفاع صفه تخت جمشید در بخش غربی به حدود ۱۴ متر می‌رسد، کاوش‌های باستان‌شناسان نشان می‌دهد که زیرسازی نمای صفه تا حدود سه متر پایین‌تر نیز ادامه دارد و حتی برای این صفه پی مستقل ساخته‌اند. با توجه به ساخته شدن تخت جمشید روی صفه‌ای یک‌پارچه، در صورت بروز حرکات افقی در لایه‌های زمین، امکان لرزیدن مجموعه‌ی صفه و بناهای روی آن با یکدیگر فراهم بوده است. چنین چیدمانی مشابه با اصول اولیه‌ی ساخت بناهای مدرن ضد زلزله است و می‌توان با این نشان پی به عجایب تخت جمشید برد.
16) کاخ تچر تخت جمشید که اولین کاخ ساخته شده در صفه تخت جمشید است از سنگ‌های خاکستری بسیار صاف و شفافی ساخته شده که وجود درخشندگی و سطوح سیقل یافته آن را به تالار آیینه تخت جمشید بدل کرده است.
17) ساختار پلکان‌های تخت جمشید به گونه‌ای است که در بالا رفتن از آن خسته نخواهید شد. پاخیز‌های کوتاه به کار رفته در پلکان‌های تخت جمشید برای راحتی بزرگان و صحبت با یکدیگر در هنگام بالا رفتن از پلکان‌ها تعبیه شده‌اند. جالب است بدانید که در اتصال این سازه‌ها نیز از مهره‌های آهنی به جای ملات استفاده شده است و از چند سنگ آهکی و پیوسته برای ساخت تنها یک پله بهره برده‌اند.
18) چاه سنگی، یکی دیگر از شگفتی‌ها و عجایب تخت جمشید است که در شمال شرقی صفه قرار دارد. این چاه با دهانه‌‌ای در حدود ۵ در ۵ متر و عمقی حدود ۲۲ متر در بستری کاملا سنگی بنا شده است. برعکس چاه‌های دیگر از این چاه برای دفع سیلاب و جمع آوری آب اضافی استفاده می‌شده است. البته به غیر از این چاه چاه‌های دیگری با کاربرد‌های دیگر نیز در تخت جمشید وجود داشته‌اند.
19) قرقره‌های فلزی و برنزی در خزانه‌های تخت جمشید برای بالابردن سنگ‌های نشان دار ستون‌ها استفاده می‌شده است. این ابزار شگفت‌انگیز در کنار روش قفل و جفت برای ساخت ستون‌های عظیم تخت جمشید استفاده می‌شده است.
20) گنجینه‌های سرشار از دیگر عجایب تخت جمشید است که حتی غارتگرانی چون اسکندرمقدونی را به شگفتی واداشته بوده است. سقف‌ها، دیوار‌ها و مخازن این شهر فوق العاده پراز پیشکش‌ها و غنیمت‌های کشورگشایی بوده و همگان را شگفت زده می‌کرده است.
21) حمله اسکندر مقدونی در زمان پادشاهی داریوش سوم اتفاق افتاده و پس از شکست داریوش سوم درمنطقه گیلگمش خاک ایران را تصرف کرده است. استحکام بالای بناهای تخت جمشید در برابر غارت و آتش قابل توجه است که حتی با وجود کینه ورزی دشمنان آثار و کتیبه‌های این شهر برای آیندگان باقی مانده است.
22) کاخ صد ستون کاخی ناتمام و به مساحت حدود ۵هزار متر است. براساس آنچه از این کاخ باقی مانده ارتفاع ستون‌ها ۱۳ متر بوده و این بنا ۷ پنجره و ۳۶ چراغ دان داشته است.
23) از دیگر عجایب تخت جمشید می‌توان به نقش کاخ ملکه اشاره نمود که بر روی آرامگاه داریوش بنا شده است که باستان شناسان از روی این نقش توانستند کاخ از بین رفته ملکه را بازسازی کنند.
24) بازسازی بناهای از میان رفته تخت جمشید در حدود ۱۱ سال به درازا انجامیده است. قبل از این مرمت سرستون‌ها فروریخته بود و پلکان اعجاب‌انگیز تخت جمشید نیز مانند خرابه بود.
25) دروازه‌های ملل تخت جمشید دارای درگاه غربی و شرقی هستند. فرشته‌های نگهبانی عظیم و از جنس سنگ‌های یکدست در دو طرف دروازه قرار گرفته‌اند. درگاه شرقی دروازه بخش امنیتی بوده که شامل خیابان ۹۲ متری است.
سالانه گردشگران تاریخ دوست، بسیاری از داخل و خارج کشور برای تماشای دیدنی‌های بی‌نظیر تخت جمشید به مرودشت سفر می‌کنند. البته علاوه بر تخت جمشید جاذبه های تاریخی دیگری چون نقش رستم، شهر باستانی استخر، کاروانسرای قوام آباد و تل باکون نیز در مرودشت وجود دارند که این شهر کوچک را به یکی از دیدنی‌ترین شهرهای اطراف شیراز تبدیل می‌کند.
Bonyadsite
اشتراک گذاری
