معرفی رشته مهندسی شهرسازی

مشکلات شهری که هر روز شاهد آنها هستیم از مشکلات سطح پایین مانند ترافیک های سنگین، زاغه نشینی، کاهش کیفیت فضاهای شهری و هزاران مشکل دیگر، دلیلی شد که بنیاد مهندسی ساختمان مقاله ای در باب شهرسازی و ضرورت رشته شهرسازی برای شما علاقه مندان به این حوزه انتشار دهد.

تعریف شهرسازی:

شهرسازی، علمی بین رشته ای است و شهرساز یک مترجم موضوعات شهری است.مهم این است که یک شهرساز در ارتباط با متخصصان سایر علوم بتواند موازنه ایجاد نماید و چیدمان شهری را طوری طراحی کند که ساکنین از سکونت در شهر لذت ببرند و با آرامش زندگی کنند.

مهندسی شهرسازی یکی از رشته های پر اهمیت و جذاب در مجموعه رشته های آزمون سراسری است که داوطلب در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی می تواند آن را انتخاب کند. شهرسازی علمی نو پا در ایران و سایر کشور های دیگر است که در جهت شناخت شهر ها و زندگی شهری تلاش می کند. با استفاده از ابزار های مفهومی برای معماری، جامعه شناسی، تاریخ هنر، مطالعات محیطی، اقتصاد، تاریخ، ادبیات و علوم سیاسی، شهرسازی هم روی شهر ها به عنوان موجودیت های متمایز تمرکز میکند و هم در جستجوی معنا و عملکرد شهر ها در جوامع بزرگتر است. همچنین شهرسازی فرآیندی است که الگو سکونتگاه انسانی مشخص  را از مادر شهر ها گرفته تا روستا ها، از شهر گرفته تا حومه و از بخش گرفته تا منطقه تولید می کند.

در نیم قرن اخیر توجه بسیاری به رشته مهندسی شهرسازی شده است و دانشکده و کالج­های معروف بسیاری به آن روی آورده اند. این رشته، امروزه، کمک شایانی به حل معضلات در سطح شهر جوامع کرده است و توانسته جایگاه ویژه ای برای خود کسب کند.

در کشور ما نیز نیاز بسیاری به متخصص و کارشناس در این رشته احساس شده و می شود و دانشگاه­های مختلفی، سعی بر تاسیس و ایجاد این رشته نموده اند. در سطح مدیران کشور نیز کم کم، نیاز به رشته ای همچون شهرسازی احساس شده است و بسیاری از مدیران شهری سعی در فرا گرفتن این دانش، بصورت دانشگاهی و غیره داشته اند. به عنوان نمونه، در حالی که تا چند سال پیش، معدودی از شهرداران در سطح کشور، دارای تحصیلات در زمینه شهرسازی بودند، اما امروزه، این تعداد به شدت افزایش یافته و کم کم سایر مدیران نیز نیاز به کسب این دانش را احساس نموده اند.

رشته های مختلفی که به شهر وابسته اند، برخی از آنها به کالبد و فیزیک شهر مرتبط می شوند مانند معماری، عمران و نقشه برداری، طراحی شهری و طراحی منظر، برنامه ریزی و مدیریت شهری، جغرافیا  و … و بعضی از آنها به ابعاد اجتماعی و فرهنگی شهر بر میگردند؛ مانند جامعه شناسی، روانشناسی، تاریخ و مدیریت و… و برخی به ابعاد اقتصادی شهر می پردازند و برخی به محیط زیست اشاره دارد مانند رشته های محیط زیست و مدیریت آب و خاک و …

بدیهی است که یک شهرساز نمی تواند به همه رشته های فوق مسلط باشد گرچه تخصص بیشتر او در هر کدام از موارد مذکور باعث برتری او از سایرین و موفقیت وی و عمل و کار او می شود ولی یک شهرساز می بایست ادبیات هر کدام از رشته های ذکر شده را بداند تا بتواند بین همه این رشته ها رابطه برقرار کرده و به عنوان رابطی بین رشته های مختلف عمل کرده و رشته های مختلف را به هم پیوند داده تا بتواند طرح یا برنامه شهری مورد نظر عملکرد بهتری داشته باشد یا به بیان دیگر ساماندهی یک شهر نیاز به همکاری و همفکری اقتصاددانان، جامعه‌شناسان، معماران، مهندسین عمران، جغرافی‌دانان و کارشناسان رشته‌های متعدد دیگر است. در این میان متخصص شهرسازی به عنوان سیاستگذار و مدیر متخصص، نقش بسیار مهمی را بر عهده دارد.

بنابر این در طرح های شهری شهرساز به عنوان آچارفرانسه و به عنوان نخ تسبیح و به عنوان هدایتگر و هماهنگ کننده گروه عمل کرده و سعی میکند تا به طور مثال خواسته های مردم  را به زبان تخصصی برای متخصصین ترجمه کرده و این عمل را برای همه رشته های مرتبط انجام دهد و همه اینها برای  احتیاجات اجتماعی و اقتصادی با توجه به حداقل رساندن مشکلات شهری و پاسخ‌گویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری است.

محورهای اصلی رشته شهرسازی:

در این رشته حداقل شش محور اصلی وجود دارد که در برنامه ریزی و طراحی شهر سرنوشت ساز است. که عبارت اند از:

1.برنامه ریزی کالبدی و فیزیکی

2.برنامه ریزی و طراحی شبکه های حمل و نقل

3. برنامه ریزی محیطی

4. برنامه ریزی شبکه های زیرساختی

5. مدیریت شهری و برنامه ریزی زمین و مسکن

6.طراحی شهری و طراحی فضاهای شهری

ترکیب این شش دانش، متخصصان را قادر می کند که تمامیت پدیده ی شهر را مورد شناسایی قرار دهندو برای هدایت و کنترل توسعه ی آن تلاش کنند.

گرایش های رشته شهرسازی برای ادامه تحصیل:

برای ادامه تحصیل در رشته شهرسازی، در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه‌های ایران، چهار گرایش مدیریت شهری، طراحی شهری، برنامه‌ریزی شهری و برنامه‌ریزی منطقه‌ای  موجود می باشد و در مقطع دکتری نیز تحت عنوان شهرسازی می‌باشد.

1.برنامه ریزی شهری

دوره ای است که طی آن دانش آموختگان این رشته بتوانند دانش لازم برای تهیه طرح‌های توسعه شهری مورد نیاز کشور را فرا گرفته و رابط مناسبی بین برنامه‌های دیگر شهرسازی بوده و نظارت و مراقبت بر توسعه پایدار شهری بر اساس سیاست ها و طرح‌های مصوب را بر عهده گیرند.

2.برنامه ریزی منطقه ای

دوره ای است که طی آن دانش آموختگان این رشته بتوانند دانش لازم برای تهیه طرح‌های توسعه منطقه ای و ناحیه ای مورد نیاز کشور را فرا گرفته و رابط مناسبی بین برنامه‌های دیگر شهرسازی بوده و نظارت و مراقبت بر توسعه پایدار منطقه ای و ناحیه ای بر اساس سیاست ها و طرح‌های مصوب را بر عهده گیرند.

3.مدیریت شهری

نگرش جامع به سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح های توسعه شهری و نیز تدوین اهداف یکپارچه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در رأس سیاست گزاری ومدیریت شهری  قرار می‌گیرد. تحقق این اهداف، نیازمند ارزیابی نتایج و تبعات سیستم‌های شهری برای تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی بوده و محتاج تحولات اساسی در سازمان و تشکیلات برنامه‌ریزی و مدیریت شهری است.

4.طراحی شهری

طراحی شهری فعالیتی است میان رشته‌ای و گروهی، که توامان در برگیرنده فرآیند مسئله‌گشایی و راه‌حل‌هایی است که هدفشان سامان بخشی کالبدی عرصه عمومی شهر به نحوی است، که موجب ارتقای کیفیت عملکردی زیست محیط و تجربه زیباشناختی و مکان‌های شهری است.

ادامه تحصیل و بورسیه خارج از کشور:

خوشبختانه مهندسی شهرسازی در کشور ما در مقاطع مختلف کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری وجود دارد. دانشجویان می توانند پس از اخذ دیپلم در رشته ریاضی فیزیک و شرکت در کنکور سراسری در صورتی که مجاز شوند رشته مهندسی شهر سازی را انتخاب کرده و درصورت قبولی در مقطع کارشناسی شروع به کسب این دانش پویا کنند. پس از اخذ مدرک کارشناسی فارغ التحصیلان مجدداً باید در کنکور کارشناسی ارشد شرکت کرده و این رشته را در مقاطع بعدی ادامه دهند.

یکی از راه های مناسب ادامه تحصیل رشته شهرسازی دردانشگاه های بین المللی خارج از کشوراست. اگر قصد دارید این رشته را در خارج از کشور ادامه دهید بهترین کار هدف گذاری از روز اول ورود به مقطع کارشناسی است. سعی کنید تا حد امکان کارشناسی را در ایران بخوانید و برای مقاطع بالاتر اقدام به گرفتن پذیرش دانشگاه های خارجی کنید. برای پذیرش دانشگاه های معتبر خارجی شما باید خودتان را اثبات کنید و در جهت این کار چند راه مختلف وجود دارد. قبل از همه چیز شما باید در طول دوران کارشناسی نمرات مناسبی کسب کرده باشید و زمانی که مدارک خود را ترجمه می کند در مجموعه میانگین نمرات شما بالا باشد. در کنار نمره های بالا شما نیاز به مدرک زبان معتبر مانند آیلتس و تافل دارید و اگر این مدارک زبان را داشته باشید پذیرش شما در دانشگاه های خارجی بسیار آسان تر خواهد بود. برای این کار می توانید در کنار دانشگاه به آموزشگاه های زبان خارجی بروید و برای مدرک زبان نیز اقدام کنید. علاوه بر نمره خوب و مدرک زبان برای پذیرش راحت تر در دانشگاه های معتبر بین المللی نیاز به اثبات شایستگی شما وجود دارد. یکی از این راه ها انتشار مقاله در مجله های معتبر بین المللی است. یکی دیگر از راه ها شرکت در سمینار، همایش و مسابقات مختلفی است که در حوزه شهرسازی برگزار می شود و اگر شما از این محل بتوانید یک مدرک معتبر به دست آورید و ضمیمه مدارک ارسالی به دانشگاه مورد نظر کنید شانس پذیرش و قبولی شما بسیار بیشتر خواهد شد. خوشبختانه رشته مهندسی شهرسازی یکی از رشته های پرطرفدار بین المللی است که دانشگاه های مختلفی در کشورهای مختلف به ارائه آن پرداخته اند.

آینده شغلی رشته شهرسازی:

این رشته هم اکنون در سطح جهانی دارای بازار کار فراوانی است و به علت نوپا بودن و همچنین به علت آن که دارای زمینه های کاری متفاوت و متنوعی است، هنوز بازار کار آن اشباع نشده است. به عنوان نمونه، کشور کانادا، بالاترین امتیاز را برای اشخاصی که دارای مدرک شهرسازی هستند، جهت مهاجرت و یا ادامه تحصیل، قائل است. توجه به این نکته حائز اهمیت است که تا ۵ سال پیش، این رشته تنها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری وجود داشته است و به تازگی در مقطع کارشناسی نیز فعالیتهایی صورت گرفته است، بنابراین با بازار کار اشباع از نیروی کار مواجه نیستیم.

از آن جا که این فارغ التحصیلان علاوه بر توانایی­های یک مهندس شهرساز، از نظر علمی و نظری وپژوهشی در یک زمینه خاص، معلومات بیشتری دارند، بدین جهت کارایی بیشتری نیز دارند و از مطالب فراگرفته شده می توانند در زمینه های طراحی و محاسباتی دقیق و تخصصی تر و همچنین پژوهشی، استفاده نمایند. این گونه فارغ التحصیلان ضمن آن که می توانند در تمام محل­های جذب فارغ التحصیلان کارشناسی مشغول به کار گردند، مسولیت­های بالاتر و سنگین تر علمی،پژوهشی و اجرایی را به عهده می گیرند. پس از پایان دوره دکترای تخصصی ، امکان همکاری در دانشگاه­ها و سایر مراکز علمی و پژوهشی به عنوان عضو هیات علمی برایشان میسر می گردد.

زمینه های کاری رشته شهرسازی در ایران بسیار متفاوت و متنوع است، در بخش دولتی، در سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، شهرداریها، وزارت کشور، استانداریها و سایر ارگانهای وابسته به وزارت کشور، وزارت مسکن و شهرسازی و… و در بخش خصوصی، در شرکتهای مهندسین مشاور شهرسازی، معماری، برنامه ریزی منطقه ای و … . در ذیل به برخی از زمینه های کاری اشاره می شود:

۱-تهیه طرحهای شهری و منطقه ای(جامع، تفصیلی، ساختاری، شهرستان، هادی)
۲-مشاوره در امور شهری و منطقه ای به مدیران و مسئولان رده بالا.
۳-فعالیت در شهرداری­ها.
۴-فعالیت در استانداری­ها.
۵-فعالیت در وزارتخانه های مربوطه(مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، کشور)
۶-نظارت بر ساختمانهایی با ارتفاع بیش از ۸ طبقه بر طبق قانون.
۷-انجام پروژه های محوطه سازی، تفکیک زمین، طراحی محله و ..
۸-برنامه ریزی و طراحی شهرک­های گوناگون (مسکونی، صنعتی، تجاری)
۹-برنامه ریزی و طراحی شهرهای جدید.
۱۰-مکان یابی عناصر و کاربری­های گوناگون شهری.
۱۱-توانایی راه اندازی و استفاده از سیستم جی آی اس.
۱۲-فعالیت گروهی با سایر تخصص­ها در پروژه های گوناگون.
۱۳-فعالیت در مشاوران خصوصی و نیمه خصوصی شهرسازی، معماری، راه و ساختمان، طراحی شهری، برنامه ریزی منطقه ای و…
۱۴-تدریس دانشگاهی و موسسات.

۱۵-استفاده از تخصص رشته های دیگر و این رشته بصورت توام و در نتیجه افزایش کارآیی و تاثیرگذاری (همانند استفاده مشترک از رشته عمران و شهرسازی که می تواند علاوه بر مسائل سازه و عمرانی، زمینه کاری در مباحثی همچون، مطالعه طرح­های بالادست، محوطه سازی، مسائل طراحی و … را فراهم آورد)

یک مهندس رشته شهرسازی خوب می تواند با ارائه راه کارهای مؤثر و مفید به تغییر سیمای شهر، ایجاد مناظر و چشم انداز خوب شهری یک محیط مناسب از همه نظر در شهر ایجاد کند. افرادی که دررشته مهندسی شهرسازی مشغول به تحصیل می شوند باید دید وسیعی داشته و نسبت به تمام امور یک شهر اشراف و اطلاعات لازم و کافی داشته باشند. یک مهندس شهرسازی باید در زمان کار با دیگر رشته های تخصصی مانند رشته عمران، جامعه شناسان، محیط زیست، فرهنگ و دیگر تخصص های مختلف ارتباط داشته و همواره از مشاوره های متخصصین این حوزه نهایت استفاده را کند.

متأسفانه امروزه در کلان شهرهایی مثل تهران مشاهده می کنیم که به دلیل عدم مطالعات صحیح و رعایت اصول کارشناسی معماری شهری به سمت بی هویتی پیش رفته و مشکلاتی را برای شهروندان ایجاد کرده و به همین دلیل اهمیت مهندس های شهرسازی برای توسعه درست و اصولی شهر بسیار احساس می شود و امید است افرادی که به تحصیل در این رشته مشغول می شوند با مطالعه فراوان و تحقیقات مستمر بتوانند علم لازم را برای این کار کسب کرده تا بتوانند گامی هر چند کوچک در راستای طراحی و ساخت شهر مناسب بردارند.

درآمد مهندس شهرسازی:

مهندس شهرسازی که در بخش دولتی استخدام شود، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. در بخش خصوصی شرایط کمی متفاوت بوده و این مهندسان درآمدهای مختلفی کسب می کنند. تخصص، تجربه و مهارت از عوامل مهمی است که در بخش خصوصی بسیار مدنظر کارفرماها قرار می گیرد. با توجه به میزان تفاوت مهندسان شهرسازی در این موارد، درآمدهای آنها نیز با هم فرق دارد. بدیهی است هرچه فرد توانمندتر، متخصص تر و فعال تر باشد، درآمد بهتر و بالاتری کسب خواهد کرد.

مهندس شهرسازی که به صورت مستقل شرکت مهندسی مشاور تاسیس می کند، با توجه به کیفیت خدمات، تعداد مشتریان و میزان فعالیتی که دارد، درآمد کسب خواهد کرد.

میزان درآمد مهندس شهرسازی در برخی از کشورهای جهان

• آمریکا: متوسط درآمد سالیانه مهندس شهرسازی در سال ۲۰۱۳، حدود ۵۳.۰۰۰  دلار می باشد.
• استرالیا: متوسط درآمد سالیانه مهندس شهرسازی در سال ۲۰۱۳، معادل ۵۶.۲۰۰ دلار آمریکا می باشد.
• انگلستان: متوسط درآمد سالیانه مهندسان شهرسازی در سال ۲۰۱۳،  معادل ۴۳.۵۰۰ دلار آمریکا می باشد. کسب تجربه در موفقیت شغلی و کسب درآمد بالاتر مهندس شهرسازی در این کشور بسیار موثر است.
• کانادا: درآمد متوسط سالانه مهندس شهرسازی در سال ۲۰۱۳، معادل ۵۶.۸۰۰ دلار آمریکا می باشد.

بنیاد مهندسی ساختمان

Bonyadsite